“Misioni Katolik Shqiptar i Shën Nënë Terezës” është aktiv në dhjetë kantone në Zvicrën veriore dhe perëndimore. Portret i një komuniteti të shpërndarë, por i bashkuar në thellësi nga përkushtimi i besimtarëve të tij dhe figura e shenjtores si mbrojtëse e Misionit.
“Zyra ime është makina ime”, rrëfen Don Albert Jakaj. Është me të vërtetë në timonin e vendit të tij kryesor të punës që meshtari kosovar vjen në takimin me Cath.ch në qendrën famullitare të Payerne VD. Vendi u zgjodh sepse aty punon Lazër Preldakaj, asistent baritor i punësuar nga Kisha Katolike në Kantonin e Friburgut, i angazhuar si vullnetar në “Misionin Katolik Shqiptar të Shën Nënë Terezës”. Don Albert Jakaj, i cili është i vetmi meshtar i Misionit që nga 1 dhjetori i vitit 2019, ende s’e flet mirë frëngjishten. Lazër Preldakaj, me origjinë nga Shqipëria, por në Zvicrën frëngjisht-folëse që nga viti 2012, shërben si përkthyes por edhe bashkëbisedues.
Një realitet kryesisht gjermanishtfolës
Prifti vjen nga Aarau i Aargaut, ku ndodhet Misioni Katolik Shqiptar i Shën Nënë Terezës. Aktiviteti i tij mbulon dhjetë kantone në veri dhe perëndim të Zvicrës, pra të gjithë Zvicrën frëngjisht-folëse, përveç Valais, dhe kantonet me shumicë gjermanishtfolëse të Bernit, Solothurnit, Aargaut, Basel-Stadt dhe Basel-Landschaft. “Misioni Nënë Tereza” është një nga tre misionet shqiptare në Zvicër, së bashku me ato të Zvicrës Qendrore (me qendër në Luzern) dhe Zvicrës Lindore (me qendër në Sirnach-TG).
Për sa i përket misionit “Albanofon” do të ishte termi më i saktë “shqiptar”, sepse gjuha shqipe flitet edhe në Maqedoninë e Veriut, në Kosovë apo në Mal të Zi. Komuniteti ka rreth 10,000 anëtarë, duke përfshirë 6,500 vetëm në kantonin e Aargaut. Shumica e katolikëve shqiptarë gjenden përgjithësisht në Zvicrën gjermanishtfolëse. Në të gjithë vendin do të ishin rreth 30 mijë, siguron Don Jakaj, ndërsa shumica e shqipfolësve me banim në Zvicër janë me kulturë myslimane. Katolikët thuhet se përfaqësojnë më shumë se 20% të popullsisë në Shqipëri, megjithëse nuk ekzistojnë shifra zyrtare.
Prifti në lëvizje
Në çdo kanton aktiviteti, me përjashtim të Neuchâtel-it, një ose më shumë Kisha organizojnë rregullisht Meshën Shenjtë të kremtuara në shqip nga meshtari. Këto kisha kanë marrëveshje me Misionin dhe shërbejnë si pikë bashkimi për besimtarët. Këto përfshijnë kishën Shën Kryqit, në Carouge, dhe atë të Wünnewil-Flamatt, në Kantonin e Fribourg. Kantoni i Vaud-it ka dy “pika” të bashkimit të shqiptarëve, që janë Kisha e Shën Françeskut të Asizit në Renens dhe Kisha e St-Amédée, në Lozanë, ku qëndron veçanërisht një statujë e Nënës Terezës.
Një territor i gjerë, pra në të cilin Don Jakaj mundohet të jetë sa më i pranishëm. Duke qenë pothuajse vazhdimisht në rrugë, jo pa arsye pretendon se makina e tij është zyra e tij. “Në fundjavë normale bëj rreth 400 km, thotë ai. Por një fundjavë në muaj, bëj më shumë se 800!” Pavarësisht vullnetit të mirë, e vështirë për t’iu përgjigjur të gjitha kërkesave. Besimtarët e kantoneve të ndryshme kështu mund të llogarisin vetëm në një Meshë në muaj afër shtëpive të tyre. Por besimtarët shqiptarë e Zvicrës veriore dhe perëndimore nuk hezitojnë të udhëtojnë për të marrë pjesë në një shërbesë në gjuhën e tyre. Besimtarët mund të vijnë nga Gjeneva në Wünnewil-Flamatt”, siguron prifti kosovar.
Integrimi i të rinjve
Përveç Meshëve, ai duhet të sigurojë pagëzime, varrime, kunora, apo edhe bekime dhe lutje familjare. Distancat e konsiderueshme që ndajnë vendet e ndryshme të bashkimit sigurisht që nuk nxisin ndjenjën e bashkësisë dhe komplikojnë aktivitetet e përbashkëta, si dhe një angazhim më të qëndrueshëm të besimtarëve, vëren Lazër Preldakaj.
Me Don Albertin, ai synon veçanërisht të bashkojë të rinjtë shqiptar në një grup. Një detyrë për të cilën punonjësi i Kishës së Fribourg-ut është i vendosur, pasi ai është përgjegjës për 20% të kujdesit baritor të të rinjve të La Broye. Lazri shpjegon se në Ditën Botërore të Rinisë në Lisbonë (WYD) ka takuar të rinj nga Kosova që jetojnë në Zvicër me një dëshirë të madhe për angazhim në kishë. Kjo i jep atij shpresë në projektin e tij. Por të rinjtë katolikë shqiptar nuk janë shumë të shumtë në meshën e së dielës, vëren Albert Jakaj. Festimet priren të frekuentohen nga njerëz të moshës së mesme. „Këta janë shpesh njerëz nga ish-Jugosllavia që emigruan kur komunizmi u shemb në fillim të viteve ’90. Këta janë njerëz që kanë qenë të tillë për më shumë se 30 vjet në Zvicër dhe të cilët janë integruar mirë.“
Një besim solidar, por identitar
Historia e trojeve shqiptare sigurisht që shënon fenë e besimtarëve. Në komunizëm ata vuanin mungesë lirie, madje edhe përndjekje”, tha Don Jakaj. Në vendet nga vijnë, ata gjithashtu kanë qenë gjithmonë një pakicë fetare.” Kjo përkthehet sa në një ndjenjë uniteti dhe solidariteti mes katolikëve shqiptarë, aq edhe në një lloj besimi “identitar”, shpjegon meshtari kosovar.
“Për një shqiptar, shpesh bëhet fjalë për të jetuar fenë që kanë jetuar prindërit e tyre. Kjo ndonjëherë rezulton në një besim që është më sipërfaqësor sesa i brendshëm.” “Edhe sikur të jetë kështu kudo në Kishë, më duket se “kultura e Stempelit” është veçanërisht e pranishme në misionet gjuhësore”, shton Lazer Predalkaj. Ju duhet ta pagëzoni fëmijën tuaj ose ai duhet të bëjë kungimin e tij të parë, dhe kështu ju vini në kishë vetëm për ta marrë atë dhe më pas nuk ktheheni.
Kështu, dy anëtarët e Misionit Shqiptar përpiqen të imagjinojnë mënyra për t’i ftuar njerëzit të reflektojnë më shumë për besimin e tyre dhe të angazhohen. Don Jakaj shprehet i bindur për nevojën e pranisë fizike të meshtarit. Ai nuk e fsheh se do të ishte i kënaqur që të mund t’i ndihmonin në detyrat e tij të cilat janë „gjithnjë e më të vështira për t’u kryer“.
Kërkesat nga të gjitha kantonet janë vërtet shumë të shumta. Për shumë, këto janë bekime, veçanërisht të shtëpive, një zakon ende shumë i gjallë në Ballkan dhe në vendet e Lindjes. “Për ta siguruar këtë, përpiqem të mbaj një periudhë disponueshmërie për rajon. Për shembull, unë paralajmëroj në faqen e internetit që mund të vij dhe të bëj bekime në kantonin e Vaud nga janari deri në shkurt…”
“13 të martat” e Shën Ndout
Një tjetër veçori e katolicizmit shqiptar, që praktikon ritin romak, është përkushtimi i veçantë ndaj disa figurave fetare. Antoni i Padovës është veçanërisht një nga shenjtorët më të nderuar, veçanërisht në lidhje me praninë e një Kishe të rëndësishme dhe vend pelegrinazhi kushtuar atij në Laç, në veri të Tiranës. Në përgatitje për festën e tij, më 13 qershor, shqiptarët janë mësuar të përgatiten shpirtërisht gjatë “13 të Martave” të Shën Antonit, gjatë të cilave agjërojnë dhe i luten veçanërisht shenjtorit në javët paraardhëse.
Një tjetër figurë qendrore është sigurisht ajo e Nënë Terezës. Murgesha e lindur në Shkup, kryeqyteti aktual i Maqedonisë së Veriut, në vitin 1910, festohet më 3 shtator. Me këtë rast besimtarët kanë tri ditë përgatitore. Për festën, e cila zakonisht zhvillohet në Aarau, tradicionalisht është i ftuar një meshtar mysafir për të kremtuar Meshën Shenjtë. Në vitin 2023, anëtarët e Misionit Katolik Shqiptar Nënë Tereza shpresojnë të kenë mundësi të përfitojnë nga prania e kardinalit Ernest Simoni Troshani. Ky i fundit është simboli i luftës kundër persekutimit të Kishës të drejtuar nga diktatori komunist Enver Hoxha, në Shqipëri. Papa Françesku e krijoi atë një kardinal në vitin 2016 pasi u prek thellë nga historia e tij kur ai vizitoi vendin në 2014.
Nënë Tereza, hiri i pajtimit
“Motra e vogël e të varfërve” gjithashtu frymëzon bujari dhe shqetësim për më të varfërit e shqiptarëve, pohon meshtari kosovar. Misioni Katolik Shqiptar ka fondin e tij humanitar, i destinuar për kauza të ndryshme në mbarë botën. Katër mbledhje fondesh në vit, si dhe koncerte apo darka bamirësie, ndihmojnë në financimin e fondit. “Ne marrim kërkesa edhe nga Ballkani, për familje, Kisha në nevojë, apo projekte specifike, vëren Lazer Preldakaj. Ne po mundohemi të përgjigjemi sa më mirë”.
Por Nënë Tereza, të cilën Don Jakaj e ka takuar në vitin 1993, përbën edhe një element të rëndësishëm bashkues për shqiptarët. Është me të vërtetë një referencë dhe një burim krenarie për besimet e ndryshme të krishtera si dhe për myslimanët. “Në përgjithësi, marrëdhëniet janë shumë të mira dhe ka një solidaritet të madh mes të gjithë shqiptarëve, përtej rrëfimeve dhe kufijve”, siguron Don Albert Jakaj. Për ne është e qartë se është një hir i dhënë nga shenjtorja e Kalkutës. Don Alberti dhe Lazri ndjellin kështu me emocion vendosjen e Statujës së Nënë Terezës përballë kishës St-Amédée në Lozanë, në vitin 2018. Pjesa më e madhe e shpenzimeve ishin paguar nga myslimanët! (cath.ch/rz)
/Përktheu: Lazër Preldakaj
______
Burimi i Lajmit – Cath.ch:
Misionet gjuhësore përbëjnë një pjesë të rëndësishme të peizazhit të Kishës në Zvicrën frëngjisht-folëse. Për t’i njohur më mirë, cath.ch ofron, në serialin „Misionet gjuhësore në dritë“, t’i lexoni. (Raphaël Zbinden – Cath.ch).
